Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ανακοίνωσε, μέσω προδημοσίευσης, ότι προτίθεται να προχωρήσει στην έκδοση πρόσκλησης για τη γεωργοπεριβαλλοντική – κλιματική δράση Π3-70-5.1 «Μείωση αποτυπώματος άνθρακα σε αρόσιμες καλλιέργειες», στο πλαίσιο του Στρατηγικού Σχεδίου ΚΑΠ 2023-2027. Η παρέμβαση έχει πιλοτικό χαρακτήρα και συνδέει την ενίσχυση με τη διαχείριση και το περιβαλλοντικό αποτέλεσμα, στοχεύοντας στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από συγκεκριμένες αροτραίες καλλιέργειες.
Αποτύπωμα άνθρακα και τι ακριβώς μετριέται:
Η παρέμβαση στοχεύει στην ενίσχυση ενεργών γεωργών που καλλιεργούν βαμβάκι, βιομηχανική τομάτα και κινόα, ώστε να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Στο επίσημο κείμενο διευκρινίζεται ότι, για λόγους συντομίας, τα αέρια του θερμοκηπίου εκφράζονται ως ισοδύναμο διοξειδίου του άνθρακα (CO₂eq) και ότι το αποτύπωμα άνθρακα αφορά το σύνολο των άμεσων και έμμεσων εκπομπών που σχετίζονται με μια δραστηριότητα ή προϊόν. Η λογική της δράσης στηρίζεται σε πρακτικές και επιλογές διαχείρισης που μπορούν να μειώσουν κατανάλωση καυσίμων, να περιορίσουν απώλειες θρεπτικών και να ενισχύσουν τη δέσμευση άνθρακα στο έδαφος.
Επιλέξιμες καλλιέργειες, γεωγραφικό πεδίο και ποια αγροτεμάχια μπαίνουν:
Η ένταξη αφορά αποκλειστικά βαμβάκι, βιομηχανική τομάτα και κινόα, σε εκτάσεις που είναι δηλωμένες στην Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης του υποψηφίου, ενώ το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής είναι ολόκληρη η ελληνική επικράτεια. Παράλληλα, τίθενται ελάχιστα όρια έκτασης για την προς ένταξη καλλιέργεια, καθώς η συνολική έκταση πρέπει να είναι τουλάχιστον 1 ha για βαμβάκι ή/και 1 ha για βιομηχανική τομάτα ή/και 0,5 ha για κινόα, με την πρόσθετη προϋπόθεση ότι τα αγροτεμάχια είναι δηλωμένα στην ΕΑΕ 2025 και κατέχονται νόμιμα κατά την ένταξη και σε όλη την περίοδο δέσμευσης.
Τιμή βάσης, έτος αναφοράς και εφαρμογής
Για να υπολογίζεται η ετήσια μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, απαιτείται έτος αναφοράς που λειτουργεί ως τιμή βάσης σύγκρισης. Ως έτος αναφοράς ορίζεται το 2025, ενώ ως έτη εφαρμογής ορίζονται τα 2026, 2027 και 2028. Η μονάδα τιμής βάσης του αποτυπώματος άνθρακα ορίζεται είτε ως 1 kg CO₂eq/ha είτε ως 1 kg CO₂eq/tn παραγόμενου προϊόντος, με τους δικαιούχους να έχουν τη δυνατότητα επιλογής μιας από τις δύο μονάδες.
Δικαιούχοι και βασικές προϋποθέσεις:
Δικαιούχοι μπορούν να είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή ομάδες αυτών που πληρούν τον ορισμό του ενεργού γεωργού σύμφωνα με την αναφερόμενη υπουργική απόφαση. Για το έτος αναφοράς 2025 τίθεται ως βασική υποχρέωση η τήρηση Μητρώου Εισροών–Εκροών και Ημερολογίου Εργασιών για τις επιλέξιμες καλλιέργειες, μαζί με νόμιμα παραστατικά εισροών και ειδική επισήμανση στην τήρηση τιμολογίων λιπασμάτων και αγροχημικών, καθώς και παραστατικών κατανάλωσης ενέργειας και καυσίμου. Επιπλέον, ο υποψήφιος πρέπει να καλλιεργεί τα ελάχιστα όρια έκτασης που προβλέπονται και να υποβάλλει κατ’ έτος ΕΑΕ για όλα τα αγροτεμάχια της εκμετάλλευσης.
Δεσμεύσεις από 01/01/2026 και ο στόχος του -20%:
Οι δεσμεύσεις της παρέμβασης ξεκινούν την 01/01/2026 και είναι τριετούς διάρκειας. Ο δικαιούχος οφείλει να τηρεί περιβαλλοντικό φάκελο σε όλη τη διάρκεια των δεσμεύσεων και για τρία επιπλέον έτη μετά την ολοκλήρωσή τους, με τον φάκελο να είναι διαθέσιμος στις ελεγκτικές αρχές. Ο φάκελος περιλαμβάνει το Μητρώο Εισροών–Ημερολόγιο Εργασιών, το Σχέδιο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης που καταρτίζεται από γεωργικό σύμβουλο και περιγράφει τις πρακτικές μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα, την ετήσια έκθεση αποτελέσματος μέτρησης του αποτυπώματος άνθρακα μέσω του αντίστοιχου λογισμικού και τη βεβαίωση γεωργικού συμβούλου για την ορθή υλοποίηση του ΣΠΔ και την ορθότητα των δεδομένων. Στο ίδιο πλαίσιο προβλέπεται χρήση ενός από τα εγκεκριμένα λογισμικά υπολογισμού αποτυπώματος άνθρακα, με στοιχεία που πρέπει να συμφωνούν με το ημερολόγιο εργασιών και να επιβεβαιώνονται από παραστατικά ή έγγραφα.
Ο ρόλος του γεωργικού συμβούλου και τι είναι υποχρεωτικό μέσα στο ΣΠΔ:
Ο γεωργικός σύμβουλος οφείλει να είναι πιστοποιημένος από τον ΕΛΓΟ-Δήμητρα για το Θεματικό Πεδίο 4, ενώ προβλέπεται ότι θα οριστεί στην πρόσκληση και ο μέγιστος αριθμός παραγωγών που μπορεί να επιβλέπει. Σε Περιφέρειες όπου δεν υπάρχει επαρκής αριθμός πιστοποιημένων συμβούλων στο συγκεκριμένο θεματικό πεδίο, δίνεται η δυνατότητα το ΣΠΔ και η σχετική βεβαίωση να παρέχονται από πιστοποιημένο σύμβουλο όμορης Περιφέρειας. Ιδιαίτερα κρίσιμη λεπτομέρεια του επίσημου κειμένου είναι ότι το ΣΠΔ πρέπει υποχρεωτικά να περιλαμβάνει τουλάχιστον την πρακτική της χλωρής λίπανσης μέσω επίσπορης καλλιέργειας με ψυχανθή και τη χρήση λιπασμάτων με παρεμποδιστές.
Ένταξη όλης της έκτασης, διατήρηση και τι γίνεται αν αυξηθεί η καλλιέργεια:
Για την επίτευξη του στόχου μείωσης, ο δικαιούχος υποχρεούται να εντάξει στην παρέμβαση το σύνολο της έκτασής του με την επιλέξιμη καλλιέργεια και να διατηρήσει καθ’ όλη τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος το σύνολο της έκτασης με την εντασσόμενη καλλιέργεια. Αν κατά τη διάρκεια των δεσμεύσεων αυξηθούν οι εκτάσεις με την επιλέξιμη καλλιέργεια, τότε ακολουθούνται οι ίδιες γεωργικές πρακτικές για το σύνολο της έκτασης, χωρίς να προβλέπεται πρόσθετη ενίσχυση.
Ενίσχυση, κυρώσεις και προϋπολογισμός:
Η οικονομική ενίσχυση χορηγείται ετησίως και ανά εκτάριο ενταγμένης έκτασης, με σκοπό να αποζημιώνει για απώλεια εισοδήματος, πρόσθετες δαπάνες και κόστος συναλλαγής που συνεπάγεται η τήρηση των δεσμεύσεων. Τα ποσά ενίσχυσης ορίζονται σε 317 ευρώ/ha/έτος για το βαμβάκι, 704 ευρώ/ha/έτος για τη βιομηχανική τομάτα και 422 ευρώ/ha/έτος για την κινόα, ενώ διευκρινίζεται ότι στα ποσά συμπεριλαμβάνονται το κόστος συναλλαγής, δηλαδή η αμοιβή τεχνικού συμβούλου, καθώς και το κόστος χρήσης της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Στις περιπτώσεις που δεν επιτευχθεί ο στόχος μείωσης κατά 20% ή δεν τηρηθούν οι δεσμεύσεις και υποχρεώσεις, προβλέπονται αναλογικές κυρώσεις ή μειώσεις που θα εξειδικευτούν στην οικεία πρόσκληση. Ο συνολικός προϋπολογισμός της πρόσκλησης εκτιμάται ότι είναι της τάξης των 96.000.000 ευρώ.
Τι να κρατήσουν οι παραγωγοί μέχρι να βγει η πρόσκληση:
Το επίσημο κείμενο επισημαίνει ότι το επόμενο διάστημα θα εκδοθεί η πρόσκληση και ότι η αίτηση στήριξης θα μπορεί να υποβληθεί ηλεκτρονικά μέσω κατάλληλου πληροφοριακού συστήματος. Ταυτόχρονα υπογραμμίζεται ότι, σε κάθε περίπτωση, οι δικαιούχοι θα πρέπει να τηρούν τις δεσμεύσεις που περιγράφονται από 01/01/2026 με δική τους ευθύνη, ενώ οι λεπτομέρειες εφαρμογής θα εξειδικευτούν με υπουργική απόφαση και στην πρόσκληση, όπως και οι ελάχιστες απαιτήσεις που παραπέμπουν στην αιρεσιμότητα και ειδικά στα ΚΓΠΚ 02, 03, 04, 05, 07 και 08.
